Warsztaty nauczycieli z aktorem z Teatru Animacji – stosowanie techniki dramy na lekcjach.

W dniu 13 stycznia 2015 r. w Publicznej Szkole Podstawowej w Ziminie odbyło się spotkanie nauczycieli z aktorem Panią Martą Wesołowską. Na zaproszenie Pana Dyrektora odpowiedziało 17 nauczycieli z całej gminy Kleszczewo.

Celem spotkania było zdobycie wiedzy i umiejętności teatralizacji lekcji, wychowania poprzez teatr oraz wykorzystania technik aktorskich do pracy z uczniami. Ta metoda dramy pozwala nauczycielowi motywować uczniów do coraz lepszej pracy nad sobą, osiągania lepszych wyników w nauce, a co za tym idzie, do zdobywania sukcesów. Pierwszą część spotkania – teoretyczną – poprowadziła pani polonistka – Monika Więckowska, drugą –praktyczną –  aktorka z teatru. Nauczyciele zobaczyli prezentowane techniki dramy, techniki posługiwania się głosem (|oddech, artykulacja, barwa) i na bazie ćwiczeń poznali strategie dramy.

Fragm. artykułu – M. W.

„ELEMENTY TEATRALNE W PRACY NAUCZYCIELA Z ZESPOŁEM UCZNIOWSKIM”[1]

Dramat a teatr:

Jak z powyższego widać, teatr można poznać poprzez lekturę tekstu lub za pośrednictwem przedstawienia teatralnego. W pierwszym przypadku odbieramy go jako utwór literacki, którego jedynym tworzywem jest język, w drugim – poznajemy realizację sceniczną teatru.

W przeciwieństwie do literatury jest to sztuka wielowarstwowa, gdyż posługuje się nie tylko słowem, ale także aktorem (uczniami), przestrzenią sceniczną (klasą), scenografią, efektami akustycznymi, muzyką. Sposób wykorzystania tworzywa może być bardzo różny, natomiast każdy element przedstawieniu coś znaczy, o czymś powiadamia, jest – znakiem.

Można by sądzić, że teatr i drama mają przynajmniej jeden element wspólny – znak słowo. Jest to jednak podobieństwo pozorne, gdyż słowa   w teatrze są wypowiadane przez aktora, a nie przez odpowiednią intonację i to nadaje im często nowe znaczenie. Poza tym występują w powiązaniu z innymi znakami, mogą to być podniesione brwi wyrażające zdziwienie, gest ręki, ruch ciała, itp.

 

Rola rekwizytów w teatralizacji lekcji:

Uważa się, że teatr jest sztuką szczególnie bogatą w znaki pozasłowne. Są one związane z aktorem (charakteryzacją, kostiumem, mimiką, gestem, ruchem) i przestrzenią (dekoracją, rekwizytami, oświetleniem, muzyką, efektami akustycznymi).

W klasie, podczas lekcji języka polskiego, jest to trudne, należy bowiem stworzyć w wyobraźni uczniów teatr, przestrzeń sceniczną z przestrzeni klasowej, a całe jej wyposażenie zamienić na rekwizyty teatralne, np.: krzesło można wykorzystać jako bramę, a ławkę klasową jako klatkę w zoo, itd. (tu można wykorzystać fragm. sztuki Szekspira „Romeo i Julia” i poprosić innych nauczycieli-słuchaczy o przeprowadzenie lekcji na temat: „Inscenizacja dramatu Szekspira na szkolnej scenie”).

Najbardziej zakulisową, czyli niewidoczną, choć decydującą najważniejszą postacią jest reżyser – nauczyciel. On tworzy i porusza cały skomplikowany mechanizm dramy.  Z jego woli dzieje się na scenie tak, jak się dzieje. On jest interpretatorem i adaptatorem dzieła dramatycznego. Bez niego nie dzieje się tutaj nic, choć pozostaje poznawalny jedynie poprzez wynik ostateczny, tj. autora, twórcy pełnego pomysłu dramy, niekiedy odmiennego niż pomysł autora tekstu, tj. dramaturga. Inscenizator-nauczyciel zawsze musi być tym, który ustala założenia ideowe, plastyczne i sytuacyjne dramy. On nadaje ostateczny kształt tekstowi literackiemu.

Pedagodzy uważają, że współczesna szkoła wymaga coraz więcej oryginalnych i twórczych pomysłów – a jednym z nich jest niewątpliwie drama na lekcji. Akceptacja pomysłów uczniowskich, które wynikają z pracy nad danym tekstem literackim i jego przetworzeniem na potrzeby inscenizacyjne, ma duże znaczenie w pracy pedagogicznej.

Nauczyciel, kierując pracą w zespole uczniowskim, może zapoznawać go ze skutecznymi w danych warunkach regułami, zasadami, taktykami, strategiami, które umożliwiają mu twórcze podejście do sztuki. A jest to możliwe m. in. dzięki zastosowaniu na lekcji metody Poly’a[2].  W myśl jego założeń uczeń, obcując ze sztuką, wraz z problemem typu:

• odkryć
• udowodnić
• znaleźć
• wynaleźć
• konstruować

Otrzymuje on listę pytań. Pytania te zadaje nauczyciel po to, aby udzielić uczniowi wskazówki i po to, aby rozwinąć jego zdolności tak, aby w przyszłości mógł on samodzielnie podjąć się np.: napisania scenariusza do sztuki (na lekcji poświęconej roli teatru w życiu młodego człowieka w kl. 5 dzieci piszą własny scenariusz oparty na bajce A. Mickiewicza „Przyjaciele”, a następnie wystawią go dla przedszkolaków. Zebrane pieniądze za bilety na swój spektakl uczniowie przeznaczą na cel charytatywny).

Nauczycie, posługując się metodą dramy – jedną z metod aktywizujących[3] – osiąga najwyższy efekt swojej pracy wtedy, gdy odznacza się zadowalającymi umiejętnościami w zakresie teatralizacji. A cele, które chciał zrealizować podczas tej lekcji, dotyczyły zachowania końcowego uczniów, tj. formy ich przejawiania (por. katharsis). Nauczyciel, pracując z zespołem uczniowskim, dąży do pokazania publiczności katharsis, tj. przeżycia, oczyszczenia, rozładowania uczuć, wzruszenia pod wpływem sztuki. Zespół klasowy stanowi  tzw. barometr uczuć i nastrojów uczniów-aktorów.             D. Olbrychski mawia, że „dzisiaj ludzie pragną na scenie bohaterów i wzorców; uważa się, że chcą się jedynie dowiedzieć czegoś o sobie”[4].

Wnioski:

Praca z zespołem uczniowskim jest bardzo atrakcyjną formą do wykorzystania na lekcji. Nauczyciel spełnia rolę interpretatora– reżysera. Praca ta musi opierać się na współdziałaniu, w którym ostateczny głos należy do organizatora całości, tj. reżysera.

W zasadzie istnieją dwie podstawowe metody interpretowania roli:[5]

• pierwsza – polega na podporządkowaniu się przez aktora postaci scenicznej, wejściu w jego skórę, upodobnieniu się do tej postaci, przejęciu maksymalnej liczby jego cech;
• druga – prowadzi do podporządkowania scenicznej postaci osobowości aktora. Jest to narzucenie tej postaci cech interpretatora.

Stąd w pierwszym przypadku mamy sytuację, którą możemy krótko określić: król w wykonaniu aktora XY, drugą zaś – aktor XY w roli króla.

Drama na lekcji jest więc jedną z metod, która wymaga od nauczyciela oryginalności, a od uczniów – twórczych pomysłów.  I jeden, i drugi musi pamiętać, że :”Artystą się bywa wtedy, kiedy zaczyna się robić coś nowego, co nie powiela starych dokonań” (J. Stuhr).[6]

Źródła:

1. J. Kreczmar: O pracy aktora.
2. Z. Strzelecki: Polska plastyka teatralna. O problemach scenografii.

 

[1] Ten materiał może być wykorzystany jako przykład warsztatu dla nauczycieli w ramach kształcenia wewnątrzszkolnego  (ja posłużyłam się nim podczas prac zespołu samokształceniowego humanistycznego, które ujęłam w swoim planie rozwoju zawodowego).

[2] K. Denek: Rola formułowania celów lekcji w zwiększaniu efektywności procesu nauczania i uczenia się w: J. Thomas: Doskonalenie lekcji w drodze operacjonalizacji jej celów.

[3] M. Taraszkiewicz: Jak uczyć lepiej, czyli refleksyjny praktyk w działaniu. 

[4] W. Filler, Filer. Piotrowski: Poczet aktorów polskich. Od Solskiego do Lindy. 

[5] J. Dietrich: Dramat a teatr.

[6] Op. cit.

Serdecznie dziękujemy Radzie Rodziców, prężnie działającej przy PSP w Ziminie, za zorganizowanie i ufundowanie poczęstunku dla uczestników warsztatów. Podziękowania należą się w szczególności Paniom: Katarzynie Talarczyk, Marzenie Pietrzak i Renacie Barczak. Przepraszam, że nie ujęłam tej informacji podczas redagowania artykułu.